Alicja Kołodziejczyk

Jednym z problemów, z którymi spotykają się rodzice wcześniaków, są problemy dotyczące narządu wzroku dzieci. Już w trakcie hospitalizacji powinno być przeprowadzone pierwsze badanie oczu pod koniec miesiąca życia. W zależności od wyniku badania lekarz okulista wyznacza konieczność oraz częstość przeprowadzania kolejnych badań.

W okresie noworodkowym głównym problemem dotyczącym oczu wcześniaków jest retinopatia wcześniacza. Retinopatia wcześniacza polega na uszkodzeniu siatkówki oka, do czego dochodzi na skutek niekontrolowanego rozrostu niedojrzałych, rozwijających się naczyń krwionośnych. Im dziecko wcześniej przyjdzie na świat, tym większy obszar siatkówki, który jest nieunaczyniony i tym większe ryzyko rozwoju retinopatii. Występuje u około 10-15% wcześniaków urodzonych po 28. tygodniu ciąży i u większości wcześniaków urodzonych przed 28. tygodniem. Ponadto czynnikami ryzyka rozwoju retinopatii są tlenoterapia, mała masa urodzeniowa, zły stan pourodzeniowy (niska punktacja Apgar), zaburzenia krążenia i oddychania. Badanie wzroku dzieci przeprowadza się za pomocą wzierników – oftalmoskopów. Trzeba obserwować, czy rozwój naczyń siatkówki jest prawidłowy, a jeśli nie – rozpocząć w odpowiednim momencie leczenie. Obecnie jest to przede wszystkim laseroterapia – niszczenie nieprawidłowej części siatkówki promieniem lasera. Łagodna postać retinopatii goi się bez leczenia. Przy średnim stopniu ryzyko wystąpienia komplikacji, takich jak późne odklejanie siatkówki, jaskra wtórna, jest niewielkie. Jaskra pojawia się, ponieważ zbliznowaciała tkanka utrudnia odpływanie płynu z oka, co zwiększa ciśnienie w gałce. Można ją leczyć lekami podawanymi miejscowo lub ogólnie. Późne odklejanie siatkówki następuje, gdy nieelastyczna blizna, w miarę wzrostu oka, powoduje odciąganie siatkówki. Leczeniem z wyboru jest laser lub operacja. Ciężka postać retinopatii najczęściej prowadzi do ciężkich uszkodzeń wzroku.

Po wypisie ważna jest dalsza opieka okulistyczna. Zaleca się, by badanie okulistyczne było przeprowadzone w 1. roku życia, 3. roku życia oraz przed pójściem dziecka do szkoły. Badanie okulistyczne powinno składać się z tak zwanego kompleksowego badania narządu wzroku, które u małych dzieci jest trudne i wymaga dużego doświadczenia okulisty dziecięcego oraz badania dna oka.

Najczęstsze wady wzroku dotyczące wcześniaków to: zez, wady refrakcji, niedowidzenie, korowe uszkodzenie widzenia.

Zez – jest wadą, w której nie można skierować obu oczu jednocześnie na jeden punkt. Oczy wydają się źle ustawione, zwrócone w różnych kierunkach. Zazwyczaj wada ta wynika z osłabienia mięśni okoruchowych jednego lub obydwu oczu. Zez u wcześniaków często jest następstwem zmian w ośrodkowym układzie nerwowym. Słabsze oko zwraca się w kierunku przeciwnym do obiektu, na które powinno patrzeć. Zezować może za każdym razem to samo oko lub też oczy zezują naprzemiennie. Na początku zez może powodować dezorientację lub podwójne widzenie. W rezultacie oko trwale ustawia się w zezie. Żeby poprawić widzenie, należy sprawić, by osłabione mięśnie zezującego oka lub oczu zaczęły pracować. W zależności od rodzaju, nasilenia i przyczyny zeza można stosować kilka metod leczenia takich jak: okulary, zasłanianie oka widzącego lepiej, leczenie operacyjne.

Wady refrakcji– wadami refrakcji są: nadwzroczność (nieostre widzenie bliskich obiektów), krótkowzroczność (nieostre widzenie dalekich obiektów) oraz astygmatyzm (nieostre widzenie obiektów w pewnych obszarach). Leczenie polega na odpowiednim doborze szkieł.

Niedowidzenie (amblyopia, leniwe oko) – wada polega na obniżeniu ostrości widzenia, mimo optymalnej korekcji optycznej i braku zmian organicznych w oku. Przyczyną niedowidzenia jest najczęściej zez lub wrodzona wada refrakcji. Zwykle niedowidzenie występuje tylko w jednym oku, wykryte zostaje przypadkowo. Szansa poprawy widzenia w niedowidzeniu u dzieci istnieje tylko do około 7. roku życia. Leczenie niedowidzenia polega na zaklejaniu lepszego oka specjalnymi plastrami. Wymusza to „włączenie ” niedowidzącego oka w proces widzenia, poprawiając ostrość wzroku. Ilość godzin zaklejania dziennie określa się indywidualnie dla każdego dziecka. Dodatkowo, zwykle konieczne jest stałe noszenie okularów.

Korowe uszkodzenie widzenia – zaburzenie funkcjonowania widzenia spowodowane uszkodzeniem mózgu. Stopień upośledzenia widzenia u dziecka może być różny – od ślepoty po subtelne zmiany dotyczące zaburzeń percepcji kierunku, długości linii, rysowania z pamięci, orientacji w przestrzeni, rozpoznawania twarzy, kształtów geometrycznych, ekspresji emocjonalnej po wyrazie twarzy. Leczenie polega na stosowaniu terapii widzenia, oprzyrządowania optycznego, dostosowywania miejsca zabaw i pracy do warunków dziecka.

Wymienione wyżej wady często występują łącznie. Prawidłowa diagnostyka oraz odpowiednio wcześnie rozpoczęte leczenie umożliwiają dalszy rozwój dziecka, nie tylko dotyczący widzenia, ale również ruchu, intelektu i emocji. U większości wcześniaków występują wady wzroku, które z powodzeniem mogą być korygowane zachowawczo lub przy pomocy zabiegów. Stan wzroku może ulec stabilizacji lub progresji, nawet wymagającej kolejnej operacji. Dzieci z najcięższymi uszkodzeniami wzroku (gdy dziecko prawie nie widzi), przy odpowiednim leczeniu oraz rehabilitacji, będą mogły wykonywać codzienne czynności. Będą uczyły się poznawać świat przy pomocy dźwięków, dotyku.

Artykuł pochodzi z 3. numeru gazetki „Mam(y) wcześniaka”

WRÓĆ DO LISTY ARTYKUŁÓW